KENTLERİN DNA’SI: COĞRAFİ İŞARETLİ ÜRÜNLER VE GASTRONOMİ KÜLTÜRÜ

Kentlerin Kimliği ve Coğrafi İşaretli Ürünler

Bir kenti sadece sokakları, meydanları ya da tarihi yapılarıyla tanımlamak eksik kalır. O kenti gerçekten anlamak için mutfağına, geleneklerine ve yerel üretimine bakmak gerekir. İşte tam da bu noktada, coğrafi işaretli ürünler devreye girer. Bu ürünler, sadece bir yiyecek ya da içecek olmanın ötesinde, geçmişten geleceğe uzanan birer kültürel mirastır. Bir kentin doğasını, emeğini, lezzet algısını ve ticaret yollarındaki önemini anlatır.

Coğrafi İşaretler: Bir Kentin DNA’sı

Coğrafi işaret, belirli bir yöreye ait olan ve o bölgenin iklimi, toprağı, ustalığı ya da geleneksel üretim yöntemleriyle özdeşleşen ürünlere verilen bir tescildir. Bu işaretler, hem taklit ürünlerin önüne geçmek hem de geleneksel üretim yöntemlerini korumak açısından büyük önem taşır.

Bir ürüne coğrafi işaret verilmesi, onun sadece ekonomik değerini artırmakla kalmaz; aynı zamanda ait olduğu kentin kimliğinin bir parçası haline gelmesini sağlar.

Düşünün ki, Kayseri denildiğinde akla pastırma, Gaziantep denildiğinde baklava, Aydın denildiğinde incir geliyor. Bunlar sadece yemekler değil, aynı zamanda o kentlerin simgesi haline gelen miraslardır.

Kentleri Tanıtan Lezzetler: Coğrafi işaretli ürünler, bir kentin karakterini yansıtan en güçlü unsurlardan biridir. Örneğin:

• Gaziantep Baklavası: İnce ince açılan hamuru, ustalık gerektiren üretim süreci ve kullanılan sadeyağı ile Gaziantep’in geleneksel mutfak sanatını yansıtır.
• Ezine Peyniri: Çanakkale’nin doğal florası ve süt üretim teknikleriyle şekillenen, yıllardır sofralarımızın vazgeçilmezi olan bir lezzettir.
• Kayseri Pastırması: Yüzyıllardır süregelen tuzlama ve kurutma teknikleriyle hazırlanan bu et ürünü, Kayseri’nin
• Şampanya (Champagne, Fransa): Dünyada en sık örnek gösterilen coğrafi işaretlerden biri olan şampanya, sadece Fransa’nın Champagne bölgesinde üretilen köpüklü şaraplara verilen isimdir. Başka hiçbir bölgenin ürettiği köpüklü şarap, şampanya olarak adlandırılamaz.

Coğrafi İşaret ve Kültürel Miras

Coğrafi işaretli ürünler sadece ticari değer taşımaz, aynı zamanda toplumsal hafızanın da bir parçasıdır. Anadolu’nun farklı şehirlerinde düğünlerde, bayramlarda, mevlütlerde dağıtılan tatlılar ya da özel günlerde ikram edilen yöresel içecekler, nesiller boyunca süregelen geleneklerin yansımasıdır.

Örneğin, Türk kahvesi sadece bir içecek değildir; yanında sunulan lokumu, telvesiyle geleceğe dair fal kapıları aralaması ve "bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır" anlayışıyla bir kültürdür. Aynı şekilde, boza da sadece bir içecek değil, kış aylarında mahalle aralarında yankılanan “bozaaa” sesleriyle hatırlanan nostaljik bir değerdir. Bu mirası korumak, geçmişten gelen ustalığı gelecek kuşaklara aktarmak anlamına gelir.

Küreselleşme Karşısında Geleneksel Üretim

Günümüz dünyasında endüstriyel üretim, geleneksel üretim yöntemleriyle yarışıyor. Büyük ölçekli fabrikasyon ürünler, yerel üretimi tehdit ederken, coğrafi işaretler bu tehdide karşı bir savunma mekanizması olarak ortaya çıkıyor.

Ancak yine de bu tescil yeterli değil; tüketicinin de bilinçli olması ve gerçek yerel ürünleri tercih etmesi gerekiyor. Öte yandan, sahte coğrafi işaret kullanımları da büyük bir sorun. Örneğin, dünya pazarında "Antep Baklavası" adı altında pek çok düşük kaliteli ürün satılabiliyor. Bu nedenle, yerel üreticilerin desteklenmesi ve denetimlerin sıklaştırılması büyük önem taşıyor.

Sonuç: Kentlerin Geleceğinde Coğrafi İşaretlerin Rolü

Kentlerin kimliği, sadece taş ve betonla değil, gelenekleriyle ve mutfağıyla da inşa edilir. Coğrafi işaretli ürünler, hem kentlerin ruhunu yansıtır hem de yerel ekonomiyi güçlendirir. Bu nedenle, coğrafi işaretli ürünlere sahip çıkmak, bir şehri geleceğe taşımak anlamına gelir.

Gelecekte, kent kimliğini korumak ve yaşatmak isteyen şehirlerin coğrafi işaretli ürünlerine daha fazla önem vermesi gerekecek. Çünkü her coğrafi işaret, bir şehrin hikâyesini anlatan lezzetli bir sayfadır.

Prof.Dr.Oğuz Özyaral, ,Mikrobiyolog, Koruyucu Sağlık Uzmanı, Antalya Belek Üniversitesi Rektör Yardımcısı