Özel Eğitim Sorunu ve Türkiye
Eğitim, insanın yaşamının tüm alanlarını her yönüyle kapsayan, birey olma sürecinin şekillenmesinde büyük etkileri olan bir süreci ifade etmektedir. Bu sürecin içinde davranış, algı, düşünüş, kendilik algıları değişime uğramakta ve şekillenmektedir. Çok yönlü ve kapsamlı bir olgu olarak eğitim, bireyin kendini ve çevresini anlamlandırmasında son derece etkilidir.
Eğitim, toplumların sosyal yapılarının inşa edilmesi ve sosyal değerleri içeren kültürünün oluşmasından bu sosyal gerçekliğin yeni nesillere aktarılmasına ve sosyal varlık alanının günün gereklerine uyum sağlayarak gelecekte de var olmasını mümkün kılacak pratiklerin üretilmesine kadar pek çok alanda en önemli kurum olarak öne çıkmaktadır. Bu nedenlerden de pek çok eğitim bilimciye göre eğitim; bireyin yaşamını sürdürdüğü ve bir parçası olduğu sosyal yapının değerlerine ve yaşama biçimlerine sağlıklı olarak uyum sağlamasına yardım eden bir süreç olarak öne çıkan bir tanımlama ile ifade edilmektedir.
Özel eğitim ise, toplumsal yapıda çeşitli nedenlerle yaşadıkları yetersizlik ve bunların ortaya çıkardığı engel durumlarına göre düzenlenmiş eğitim ortamlarına ve kendileri için geliştirilmiş eğitim planlamalarına ihtiyaç duyan bireyleri kapsamaktadır. Bu özelliği ile özel eğitim; beden, zihin, duygusal ve sosyal gelişim özellikleri yönünden normal çocukların gelişim özelliklerinden farklılıklara sahip bireylere yöneliktir. Çeşitli yetersizlik ve engele sahip olan bireyler; özel gereksinimlere sahiptirler ve bu nedenlerle de bu bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş eğitim personellerine, yetersizlikleri göz önüne alınarak geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ne uygun eğitim ortamları ve eğitim programlarına ihtiyaçları vardır.
İşte “özel eğitim; özel gereksinimleri olan bireylerin söz konusu özür ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitim” olarak tanımlanmaktadır. O’Gorman özel eğitimi, toplumun en savunmasız olanlarının eğitim ihtiyaçlarının tespit edilmesi ve bu tespit sonucunda belirlenmiş olan ihtiyaçlarının sağlanmasını mümkün kılacak eğitim düzenlemeleri sayesinde akranlarıyla eşit statüde tutularak eğitilmeleri olarak tanımlamaktadır.
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 07.07.2018 tarih ve 30471 sayı ile Resmi Gazete’de yayınlanan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde ise özel eğitim; “Bireysel ve gelişim özellikleri ile eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından anlamlı düzeyde farklılık gösteren bireylerin, eğitim ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak üzere geliştirilmiş eğitim programları ve özel olarak yetiştirilmiş personel ile uygun ortamlarda sürdürülen eğitim” olarak ifade edilmiştir.
Bu açıdan özel eğitim, yetersizliği olan veya akranlarından farklılıklar gösteren bireylerin hem kişisel hem de toplumsal yaşamda yer alabilmelerine katkı sunacak ihtiyaçlarına yönelik olarak düzenlenen eğitim faaliyetleri olarak görülmelidir. Özel eğitim hizmetlerinin başarılı olmasının en büyük koşulu, yetersizliği olan veya akranlarından farklılıklar gösteren bireylerin öğrenme ve eğitim ortamına uyumunun sağlanması, okul ve topluma etkin katılımlarına ket vuran tüm engellerin ortadan kaldırılmasına hizmet etmesi ve aynı zamanda o engellerden bireyi koruması veya buna engel olan durumlarının üstesinden gelmesini sağlamasıdır.
Özel eğitim, bu nedenle bireylerin yalnızca fiziksel açıdan gelişimi ile değil zihinsel, psikolojik, sosyal ve kültürel açılardan da farklılıklarını göz önünde bulunduran bir anlayışa sahiptir. Bireylerin tüm bu farklılıklarını göz önünde bulundurarak ve tüm bu farklılıklara ihtiyaç duyulan eğitim ortamları ve programlarının oluşturulması, özel eğitimin ana hedeflerindendir. Farklılıkların, bireylerin toplumsal yaşamda kabulünü önleyici bir durum oluşturulmasının önüne geçilmesi ve kişinin toplum tarafından kabul edilerek, toplumun üyesi olarak kabul edilmesinin sağlanması, özel eğitimin en önemli temel misyonudur.
Doç. Dr. Hatice Tezer ASAN
